Motyw mściciela pojawia się w wielu tekstach kultury. Mściciel dokonuje zemsty za doznane krzywdy, np. z miłości do ojczyzny, do kobiety czy pana, któremu służył. Najczęściej przekonany jest o słuszności swoich działań, traktując ją jako sposób wymierzenia sprawiedliwości, odzyskania honoru lub zadania podobnego cierpienia, jakiego sam doznał. Artyści przedstawiają różne wizerunki mścicieli.
Dokonać zemsty za krzywdy narodu jest gotowy rycerz z pomnika „Mściciel“, który poświęcony jest zamordowanym Polakom w Katyniu w 1940 r.
Rzeźba przedstawia husarza, w zbroi z orłem na piersiach, który przyklęknął na jedno kolano, wsparty na mieczu. Powoli podnosi się z klęczek. Za chwilę będzie gotowy do walki, by pomścić pomordowanych żołnierzy.
Pomnik powstały w 1988 r., znajduje się na największej polskiej nekropolii w Doylestown, gdzie spoczywają prochy weteranów I i II wojny światowej.
Mścicielem z miłości do ojczyzny jest również tytułowy bohater powieści Adama Mickiewicza „Konrad Wallenrod“.
Bohater dokonuje aktu zemsty na Zakonie Krzyżackim za krzywdy wobec państwa litewskiego.
Litwin Wallenrod był porwany w okresie dzieciństwa i wychowany wśród Niemców. Dzięki opowieściom starego wajdeloty o ojczyźnie, w bohaterze budzą się uczucia patriotyczne i pragnienie zemsty na Zakonie. Podstępem zyskuje on uznanie Krzyżaków i zostaje wybrany wielkim mistrzem Zakonu. Podczas bitwy tak dowodzi wojskami, by ponosiły kolejne klęski.
Wallenrod stał się mścicielem, dla którego podstęp i zemsta stały się sposobem walki za ojczyznę.
Natomiast zemsty z miłości do kobiety dokonał Giaur, tytułowy bohater powieści poetyckiej angielskiego romantyka Gorgea Gordona Byrona.
Młody Wenecjanin zakochał się z wzajemnością w żonie Hassana, który zgodnie z panującym muzułmańskim prawem rozkazał, utopić niewierną żonę w morzu. Giaur w akcie zemsty zabijł Hassana, mając nadzieję na to, że ujrzy w oczach umierającego cierpienie i rozpacz. Zemsta jednak nie przyniosła mu ulgi, napełniając go jeszcze większym bólem. Tęsknota za ukochaną i brak satysfakcji z zabicia Hassana stały się przyczyną samotnej tułaczki Giaura.
Z kolei mścicielem, poświęcającym niemal całe życie zemście za śmierć pana, jest Gerwazy, bohater epopei Adama Mickiewicza „ Pan Tadeusz“.
Stolnik Horeszko został zmordowany przez Jacka Soplicę, który zakochany z wzajemnością w Ewie Horeszkównie, okazał się za biednym na zięcia, pod wpływem gniewu, za wykorzystując napaść Moskali na zamek Horeszki zastrzelił go. Od tego momentu Gerwazy pragnie zemsty nie tylko na Jacku, ale na całym rodzie Sopliców. To przez niego podżegana szlachta zaściankowa i Hrabia, ostatni z rodu Horeszków zorganizowali zajazd na Soplicowo, który skończył się bitwą z Moskalami.
Przedstawione przykłady pokazują różne wizerunki mścicieli. W akcie zemsty decydują się na podstęp a nawet zbrodnię. Pragnienie zemsty potrafi przesłonić im cały świat.